اگر تا به حال از نزدیک به یک لنز دوربین عکاسی دقیق شده باشید، با تعداد زیادی از اعداد و حروف اختصاری روبرو می‌شوید. این کلمات و اعداد و ارقام برای هر کاربری گیج کننده است.

بسیاری از کاربران هنگام خرید یک دوربین عکاسی با دیدن اعداد روی لنز دوربین‌های عکاسی گیج شده و قید خرید دوربین عکاسی حرفه‌ای را می‌زنند. به نظر می‌آید راه ساده‌تر استفاده از تلفن هوشمند برای عکاسی است. اما کیفیتی که از لنزها و دوربین‌های عکاسی حرفه‌ای به دست می‌آید ارزش یادگیری این پیچیدگی‌ها را دارد. در این یادداشت، درباره همه آن اعداد و ارقام و یا همان ویژگی‌های لنز نوشته‌ایم. با فارنت همراه باشید تا یک‌بار برای همیشه اعداد روی لنز دوربین‌های عکاسی را فرابگیرید.

دیافراگم
دیافراگم یا Aperture یک لنز مشخص می‌کند که چه میزان نور به سطح سنسور دوربین برخورد کند. معمولاً بر روی لنزها بازترین دیافراگم با واحدی که با f مشخص می‌شود نمایش داده می‌شود. بسته به لنز میزان دیافراگم یک لنز می‌تواند گستره وسیعی را شامل شود. به‌طور مثال اگر بازترین دیافراگم شما ۲٫۸ باشد، این عدد به‌صورت f/2.8 و یا ۱:۲٫۸ نمایش داده می‌شود.

نکته: هرقدر دیافراگم بازتر باشد عدد آن کوچک‌تر و هرقدر بسته‌تر باشد عدد آن بزرگ‌تر است. به‌طور مثال f/1.4 به‌مراتب بازتر از f/22 است.

میزان بازبودن این روزنه توسط عددهایی تعریف می‌شود که از تقسیم فاصله کانونی بر قطر موثر لنز به دست می‌آید. پله های کامل عدد دیافراگم در عکاسی به صورت زیر می‌باشد:

با خاطر داشتن اعداد دیافراگم به شما امکان می‌دهد به راحتی بین دیافراگم‌های مختلف جابجا شده و به سرعت میزان نوردهی جدید را محاسبه کنید.

همانطور که مشخص است اعداد دیافراگم، یک سری عداد هندسی متوالی هستند که به عنوان گام‌های کامل شناخته می‌شوند و چیزی که آنها را متمایز می‌کند این است که هر کدام از آن اعداد نماینده عددی از دیافراگم هستند که نور آن دیافراگم دقیقا دو برابر یا نصف نور دیافراگم همسایه خود است. به عنوان مثال دیافراگم f/5.6 دقیقا دو برابر نور عبوری از دیافراگم f/8 را از خود عبور می‌دهد. بنابراین اگر قصد داشته باشید از دیافراگم F/5.6 به دیافراگم f/8 بروید و میزان نوردهی شما همچنان ثابت بماند، باید سرعت شاتر خودتان را دقیقا دوبرابر کندتر کنید. فرضا اگر در حال عکاسی در سرعت ۱/۲۰۰ ثانیه باشید باید آن را به۱/۱۰۰ ثانیه کاهش دهید.

برای مثال، اگر در حال عکاسی با یک لنز با فاصله کانونی ۱۰۰mm باشید، و دهانه دیافراگم شما دارای قطری برابر ۲۵mm باشد، قطعا روی دیافراگم ۴ قرار دارید. زیرا ۱۰۰/۲۵=۴ است.

و یا اینکه اگر فاصله کانونی ۵۰ میلیمتر باشد و دیافراگم لنز بر روی ۲ تنظیم شده باشد، قطر روزنه ایجاد شده توسط تیغه‌ها (که به آنها اپرچر گفته می‌شود) ، ۲۵ میلیمتر خواهد بود(۵۰تقسیم بر ۲). اگر دیافراگم لنز بر روی عدد ۸ قرار گرفته باشد، قطر روزنه ۶.۲۵ میلیمتر خواهد بود (۵۰ تقسیم بر ۸). همانگونه که گفته شد این اعداد از تقسیم فاصله کانونی بر اپرچر به دست می‌آید ، به عبارت دیگر اپرچر به روزنه‌ای گفته می‌شود که در میان این تیغه‌های دیافراگم ایجاد می‌شود.

با گشاد و تنگ کردن این روزنه(اپرچر)، نه تنها میزان ورودی نور به درون دوربین تغییر می‌یابد، بلکه عمق میدان نیز تغییر پیدا خواهد کرد. هرچه عدد دیافراگم، کوچکتر باشد، مساحت روزنه افزایش پیدا خواهد کرد و هرچه این مساحت بیشتر باشد، عمق میدان کمتر خواهد بود. به طور مثال، عمق میدان با f/22 بسیار بیشتر از عمق میدان با f/2.8 خواهد بود.

در برخی لنزها که با فاصله کانونی متغیر عرضه می‌شوند و اصطلاحاً به آن‌ها لنز زوم گفته می‌شود، بازترین دیافراگم وایدترین حالت آن‌ها با بازترین دیافراگم تله‌ترین حالت آن‌ها متفاوت است. به‌طور مثال در لنز بالا که ۷۰-۳۰۰ است، در فاصله کانونی ۷۰ بازترین دیافراگم f/4.5 و در فاصله کانونی ۳۰۰ بازترین دیافراگم f/5.6 است. در فاصله کانونی‌های میانی نیز به‌تناسب بازترین دیافراگم تغییر می‌کند. هرقدر دیافراگم بازتری در اختیار داشته باشید، قادر خواهید بود در محیط‌های تاریک‌تر با دردسر کم‌تر عکاسی کنید. علاوه بر این دیافراگم بازتر، باعث کاهش عمق میدان شده و باعث ایجاد جلوه‌هایی در عکس می‌شود که به «بوکه» معروف است. امروزه بوکه به‌عنوان گونه‌ای از عکاسی شناخته می‌شود.

فاصله کانونی
فاصله کانونی لنز همان طول لنز است و به لحاظ علمی فاصله مرکز لنز تا سنسور است. فاصله کانونی لنزها را با واحد میلی‌متر نمایش می‌دهند. هرقدر فاصله کانونی یک لنز کمتر باشد، تصویر بازتر و گسترده‌تری بر روی سنسور ایجاد می‌کند. هرقدر فاصله کانونی لنز بیشتر باشد، تصویر بسته‌تر و محدودتری بر روی سنسور ایجاد می‌کند.

قدرت و کیفیت لنزها به عوامل گوناگونی بستگی دارد یکی از این عوامل فاصله کانونی است که برحسب میلیمتر (mm) تعیین میشود.

فاصله کانونی معرف زاویه دید لنز است. هرچه فاصله کانونی لنز کمتر باشد، لنز زاویه دید بازتری دارد و به اصطلاح، لنزی وایدتر است و هرچقدر فاصله کانونی بیش‌تر باشد زاویه دید کوتاه‌تر خواهد بود. برخی از لنزها فاصله کانونی ثابتی دارند و برخی دیگر متغیرند، لنزهایی که فاصله کانونی متغیر دارند انعطاف‌پذیری بیش‌تری دارند و عکاس راحت‌تر می‌تواند کادربندی کند. در مقابل لنزهای با فاصله کانونی ثابت، کیفیت بالاتری دارند.

به عبارت دقیق تر فاصله کانونی از فاصله مرکز اپتیکی یک لنز از نقطه کانونی آن به میلی متر که در شرایطی که سوژه در فاصله بی نهایت و در وضعیت فوکوس باشد بر روی سنسور یا فیلم قرار می گیرد .با توجه به آنکه لنز دوربین قسمتی از منظره را روی فیلم یا سنسور منعکس می کند، با در نظر گرفتن زاویه دیدی که از لنز نسبت به چشم انداز در اختیار داریم ، می توان محدوده دید را بصورت عمودی یا افقی اندازه گیری کرد. سنسورها یا فیلمهای بزرگ تر دارای زاویه دید(FOV) باز تری بوده و قسمت بیشتری از صحنه را ثبت خواهند کرد. زاویه دیدی (FOV) با فاصله کانونی مشخص ،معمولا بر اساس عکاسی با فیلم ۳۵ میلیمتری تعیین می شود زیرا این فرمت در مقایسه با سایر فرمت ها رایج تر است.

در عکاسی با فیلم ۳۵ میلیمتری، لنزهایی با فاصله کانونی ۵۰ میلیمتر را “نرمال” می نامند زیرا بدون نیاز به بزرگنمایی و کوچکنمایی می توانند تصاویر را همان گونه ثبت کنند که ما با چشم غیر مسلح قادر به دیدنشان هستیم(یعنی همان زاویه ۴۵ درجه).

لنزهای واید (فاصله کانونی کم) به دلیل بر خورداری از زاویه دید بازتر، طبیعطا قادر به ثبت فضای بیشتری از چشم انداز می باشند، این در حالی است که لنزهای تله (فاصله کانونی زیاد) دارای زاویه تصویر تنگ تری نسبت به لنزهای نرمال هستند. در جدول زیر چند نونه از فواصل کانونی درج شده است:

فاصله های کانونی متعارف و معادل آنها در فیلم های ۳۵ میلی متری
سوپر واید Super Wide کمتر از ۲۰mm
زاویه واید Wide حدفاصل ۳۵ mm-24mm
لنز نرمال Normal 50mm
تله Tele حدفاصل ۳۰۰ mm-80mm
سوپر تله Super Tele بیشتر از ۳۰۰mm

در دوربینهای تک لنزی بازتابی فیلمی (دوربین‌های ۳۵ میلیمتری) به دلیل آنکه اندازهٔ فیلم عکاسی ثابت است، رابطهٔ بین فاصله کانونی و زاویه دید لنزها نیز مشخص است. ولی در دوربین‌های دیجیتال با توجه به اینکه ابعاد سنسور، زاویه دید لنز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هر نوع دوربین ابعاد سنسور ویژهٔ خود را دارد، زاویه دید یک لنز براساس اینکه این لنز روی چه دوربینی با چه ابعاد سنسوری بسته باشد، می‌تواند تغییر کند. تغییر در فاصله کانونی به ما این امکان را می دهد تا به سوژه نزدیک تر یا دورتر شویم و به همین جهت اثر غیر مستقیمی بر روی پرسپکتیو خواهد داشت. بعضی دوربین های دیجیتال بازه زومشان دارای قابلیت barrel distortion در زاویه باز و pincushion distortion در زاویه تله می باشند.

تغییر در فاصله کانونی به ما این امکان را می دهد تا به سوژه نزدیک تر یا دورتر شویم و به همین جهت اثر غیر مستقیمی بر روی پرسپکتیو خواهد داشت. بعضی دوربین های دیجیتال بازه زومشان دارای قابلیت barrel distortion در زاویه باز و pincushion distortion در زاویه تله می باشند.

البته فاصله کانونی آن دسته از دوربین های دیجیتال که مجهز به سنسورهای با سطح کوچکتری نسبت به سطح فیلمهای ۳۵ میلیمتری هستند را می توان با استفاده از “Focal Lenght Multiplier ” به همان فاصله کانونی در فیلمهای ۳۵ میلی متری تبدیل کرد.

قطر لنز

بر روی لنز می‌توان فیلترهای مختلفی سوار کرد. ازجمله فیلترهای رنگی و یا فیلترهایی با جلوه‌های خاص. برای نصب فیلتر بر روی لنز خود باید قطر آن را بدانید. قطر لنز در کنار علامتی به شکل Ø و با واحد میلی‌متر مشخص می‌شود. البته در اینجا منظور از قطر لنز، قطر قسمت دهانه جلویی لنز که قابلیت نصب فیلتر را دارد است.

فوکوس خودکار (automatic) یا دستی (manual)
فوکوس خودکار (فارغ از اینکه فناوری لنز شما چقدر پیشرفته باشد) به شما اجازه می‌دهد به‌سادگی بر روی سوژه موردنظر خود فوکوس کنید، بدون اینکه مجبور باشید حلقه فوکوس را بچرخانید. اگر روی یک لنز قسمت قابل‌تغییر دوحالته و با نوشته AF/MF مشاهده کردید، به معنی آن است که از طریق آن سوئیچ قادر خواهید بود حالت فوکوس را بر روی خودکار و یا دستی قرار دهید. AF به معنی فوکوس خودکار و MF به معنی فوکوس دستی است.

حالا که با علائم لنز درحال آشنایی هستید، بد نیست بدانید هنگام خرید لنز باید به چه نکاتی توجه کنید

حروف و ارقام اختصاصی برندهای مختلف
ویژگی‌های جذاب‌تر لنزها معمولاً به زبان خاص برندها بیان می‌شوند. بااینکه حروف اختصاری لنزها از برند به برند متفاوت است، اما فناوری استفاده‌شده در آن‌ها تقریباً یکسان است. به همین دلیل نباید فریب تفاوت حروف اختصاری لنزهای شرکت‌های مختلف را بخورید. در زیر اعداد روی لنز دوربین‌های عکاسی که اختصاصی برندهای مختلف هستند را مرور می‌کنیم.

لرزش گیر تصویر اپتیکالی
لرزش گیر اپتیکالی تصویر قابلیتی است که هم بر روی بدنه دوربین و هم بر روی لنزها تعبیه می‌شود تا از تأثیر نامطلوب لرزش دست بر روی تصویر بکاهد. لرزش گیر تصویر باعث وضوح بیشتر عکس‌ها به‌خصوص هنگام استفاده از دیافراگم‌های باز می‌شود.

حروف اختصاری لرزش گیر تصویر اپتیکالی در لنزهای شرکت‌های مختلف به شرح زیر است:
سونی: OSS (Optical SteadyShot)
نیکون: VR (Vibration Reduction)
کانن: IS (Image Stabilization)
سیگما: OS (Optical Stabilization)

لنز سنسورهای فول فریم
سنسورهای فول ‌فریم بزرگ‌تر از باقی سنسورهای رایج بوده و به دلیل بزرگی نور بیشتری به خود جذب می‌کنند. سنسورهای فول فریم اغلب کیفیت بیشتری داشته و در محصولات حرفه‌ای‌تر و گران‌تر استفاده می‌شوند.
همه لنزها قابل‌استفاده بر روی دوربین‌های فول فریم نیستند. برخی دوربین‌های فول ‌فریم قادر به پشتیبانی از لنزهای هاف فریم هستند، اما قطعاً هنگام استفاده محدودیتی‌هایی را به همراه دارند. لنزهایی که به‌صورت اختصاصی برای دوربین‌های فول ‌فریم ساخته می‌شوند معمولاً گران‌تر از نسخه‌های هاف‌ فریم خود هستند.
در زیر حروف اختصاری لنزهای فول فریم در مارک‌های مختلف را می‌بینید:
سونی: FE (بدون آینه)
نیکون: FX
کانن: EF

لنز سنسورهای هاف ‌فریم
همان‌طور که پیش‌تر گفتم، دوربین‌های هاف‌ فریم نیز لنزهای مخصوص به خود را دارند. این لنزها قیمتی ارزان‌تر از نسخه‌های فول فریم خوددارند و با توجه به ارزان‌تر بودن دوربین‌های هاف‌ فریم، درمجموع برای کاربران غیرحرفه‌ای مقرون به‌صرفه‌تر هستند.
حروف اختصاری لنزهای مخصوص دوربین‌های هاف‌ فریم شرکت‌های مختلف را در زیر می‌بینید:
سونی: E (بدون آینه)
نیکون: DX
کانن: EF-S
سیگما: DC

فوکوس خودکار مجهز به موتور التراسونیک
لنزهایی که برای فوکوس خودکار خود مجهز به موتور التراسونیک هستند، به‌مراتب سریع‌تر از سایر لنزها قادر به فوکوس بوده و می‌توانند سوژه را ساده‌تر در محدوده فوکوس حفظ کنند. لنزهای مجهز به موتور التراسونیک قیمت بسیار بیشتری نسبت به لنزهای دیگر دارند.

حروف اختصاری لنزهای مجهز به موتور التراسونیک به شرح زیر است:
سونی: SSM
نیکون: SWM
کانن: USM
سیگما: HSM

لنزهای ممتاز (Professional-Grade)
لنزهای ممتاز لنزهایی به‌مراتب دقیق‌تر و مستحکم‌تر از لنزهای معمولی هستند. این لنزها مجهز به شیشه‌های باکیفیت‌تر و موتور فوکوس خودکار سریع‌تر هستند و اغلب ضدآب و ضد گردوغبار هستند. لنزهای ممتاز معمولاً برای دوربین‌های فول فریم ساخته می‌شوند.

حروف اختصاری لنزهای ممتاز شرکت‌های مختلف به شرح زیر است:
سونی: G
نیکون: یک حلقه طلایی‌رنگ دور لنزهای ممتاز نیکون وجود دارد.
کانن: L
سیگما: EX

لنزهای Low Dispersion
این لنزها طوری طراحی‌شده‌اند که خطای chromatic aberration یا همان انحراف رنگی در آن‌ها کمتر است. خطای انحراف رنگی باعث کاهش وضوح عکس می‌شود و معمولاً خود را در لبه‌های سوژه نشان می‌دهد. این خطا از طریق نرم‌افزارها نیز تا حدودی قابل اصلاح است. بسیاری از کاربران عادی حتی متوجه این خطا در عکس‌ها نمی‌شوند. لنزهای Low Dispersion این خطا را به میزان زیادی کاهش داده و باعث وضوح بیشتر در عکس می‌شوند.

لنزهای Low Dispersion شرکت‌های مختلف با حروف اختصاری زیر مشخص می‌شوند.
سونی: ED
نیکون: ED
کانن: ED
سیگما: APO

حالا شما با تمام اعداد روی لنز دوربین‌های عکاسی آشنا شدید. می‌توانید به یک فروشگاه دوربین عکاسی رفته و با خیال راحت لنزها را بررسی کنید و لنز موردنظر خود را پیدا کنید. بدون اینکه از فروشنده مغرور درخواست کمک کنید می‌توانید اعداد روی لنز دوربین‌های عکاسی را بخوانید و آن‌ها را رمزگشایی کنید.